DR. ECE AYNUR ONUR’UN TÜRKİYE'DE GÜNDEM OLAN PAYLAŞIMLARI | SUSUZ TARIM

ABD'nin Türkiye'ye yaptığı ekonomik yardımın yaptırımlarından biri haşhaş üretiminin kısıtlanması/yasaklanmasıydı. Demirel'in başbakanlık yaptığı dönemde, 1967'de 21 ilde haşhaş üretimi yapılırken, bu sayı 1969'da 11'e düştü.

1971 Muhtırası sonrasında kurulan Nihat Erim Hükümeti, ABD'nin güçlü baskıları ve teşvikleri ile haşhaş üretimini durdurdu. CIA, bu kararın İç Anadolu haşhaş üreticileri için sonuçlarını ele almış çünkü haşhaş üreticilerinin 1973 genel seçimlerine yön vereceği öngörülmüş.

Raporda, tüm siyasi cephelerde haşhaş üretiminin durdurulmasına karşı pozisyon alındığı, bu konuda Türkiye'de nadir görülen bir fikir birliği olduğu belirtilmiş.

ABD, kendi topraklarında kullanılan uyuşturucunun %80'inin Türkiye'de üretildiği iddiası ile 1971 Muhtırasının ardından ülkemizde haşhaş üretimini yasaklattı. Ancak CIA belgeleri gösteriyor ki ABD, haşhaşın Türkiye'de üretimini yasaklatırken Hindistan'da üretimini destekliyordu.

Ve hatta Türkiye'de haşhaş üretiminin kısıtlanması/yasaklanması sonucu Hindistan haşhaş üretiminde dünya sıralamasında bir numaraya oturdu.

ABD, haşhaş üretiminin yasaklanması için Türkiye'ye 35 milyon dolar yardım yaptı. Ancak Türkiye, haşhaştan yıllık kazancının 100 milyon dolar olduğu konusunda ısrarcıydı. 35 milyon doların ABD kısıtlamaları ve yönlendirmeleri ile kullanılması TR'de rahatsızlık yaratıyordu.

Haşhaş yasağı 1974'te Ecevit Hükümeti tarafından (kısmen) kaldırıldı. Başbakan Ecevit hakkında şöyle yazılmış: "Zayıf hissediyor ve atmak zorunda kaldığı ancak tutulmayan adımlarını (örneğin fiyat artışlarını) telafi etmek için ucuz zaferler peşinde… Bu gidişatı değiştirmek için yalnızca para yeterli olmaz. Ecevit Amerikalılara satılmış görünmek istemez."

CIA, Türkiye'deki haşhaş üretiminin merkezi olarak Afyon'u ele almış. Türkiye'de bir çiftçinin senede 1000 Dolar kazandığını, Afyon ilimizdeki bir çiftçinin ise bunun 3'te 2'sini kazandığını tespit etmiş.

Haşhaşın Türk çiftçisi için neden önemli olduğu ele alınmış. Peşin satılan bir mahsul olduğu için bir çiftçinin tarım işlerini yürütmesini ve çarkını döndürmesini sağlayan mahsul olduğu belirtilmiş.

İç Anadolu tarımı için haşhaş bir anlamda joker görevi görüyorsa onun yerini hangi mahsul alabilir tartışmaları yapılmış.

Amerikalı firmaların gelecek iki sene boyunca yasal ve yasal olmayan tüm haşhaşı 5 milyon dolara satın alması kararlaştırılmış. "Çok yönlü saldırı ile büyük kazanım" elde edilebileceği öngörülmüş. 1971'de yasak planlanmış ve başarılmış.

Aşağıdaki belgede, 1970’li yıllarda, ABD'nin Toprak Mahsulleri Ofisi üzerinden haşhaş ve diğer ürünlerin fiyatlarını nasıl belirlediği, Türkiye'de üretilen tüm haşhaşı Amerikalı firmaların nasıl stokladığı anlatılmaktadır.

Bu akışı, Demirel ve Ecevit döneminden 2 ayrı declassified yani tasnif dışı CIA raporunu kaynak alarak hazırladım.

Haşhaş, susuz tarım yaptığım ata toprağım Burdur'un en önemli gelir kaynaklarından biriyken, onun yerini su canavarı Amerikan mısırı aldı. Göller Yöresi Çöller Yöresi'ne döndü.

Bu paylaşım, sosyal medya platformu X’te 1 milyonun üstünde görüntülendi.